Η άκρα χείρα αποτελεί μια από τις πιο πολύπλοκες και λειτουργικά σημαντικές ανατομικές περιοχές του σώματος. Παρότι πρόκειται για μια ανατομική δομή με μεγάλη ανθεκτικότητα, δεν παύει να είναι ευάλωτη στην εμφάνιση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων ή εξογκωμάτων. Αν και οι περισσότερες από αυτές δεν είναι επικίνδυνες, συχνά προκαλούν ανησυχία.
Μία τέτοια συχνή και καλοήθης πάθηση είναι το γάγγλιο καρπού. Στην ουσία πρόκειται για μια μικρή κύστη που εμφανίζεται συχνά κοντά σε αρθρώσεις ή τένοντες και μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα, κυρίως λόγω της θέσης και της εμφάνισής της.
Τι είναι το γάγγλιο καρπού;
Το γάγγλιο καρπού είναι μία καλοήθης κύστη που εμφανίζεται στην περιοχή του καρπού ή των δακτύλων, ακριβώς κάτω από το δέρμα. Πρόκειται για ένα ογκίδιο που περιέχει ζελατινώδες, διαυγές υγρό και μπορεί να προέρχεται από την ίδια την άρθρωση του καρπού ή από το έλυτρο που καλύπτει έναν τένοντα του καρπού. Αν και μπορεί να μοιάζει ανησυχητικό στην όψη ή την αφή, στην πραγματικότητα το γάγγλιο είναι απλώς ένας «σάκος» γεμάτος με αρθρικό υγρό, παρόμοιο με αυτό που λιπαίνει τις αρθρώσεις. Το μέγεθός του διαφέρει από ασθενή σε ασθενή, αφού μπορεί να είναι όσο ένα μικρό μπιζέλι ή να φτάσει και τα 2,5 εκατοστά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να μικραίνει ή να εξαφανίζεται από μόνο του, ενώ σε άλλες να αυξάνεται ή να παραμένει σταθερό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Να σημειωθεί πως η πάθηση δεν ενέχει κάποιον κίνδυνο ούτε πρόκειται για όγκο που δύναται να μετατραπεί σε κακοήθη.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου
Η ακριβής αιτία δημιουργίας ενός γαγγλίου δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως, αλλά υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που συνδέουν την εμφάνισή του με συγκεκριμένους παράγοντες. Μία πιθανή αιτία είναι οι επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί ή οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις των αρθρώσεων και των τενόντων, όπως αυτές που παρατηρούνται στην οστεοαρθρίτιδα. Υπό αυτές τις συνθήκες, το αρθρικό υγρό μπορεί να διαρρεύσει από την άρθρωση ή το έλυτρο, συσσωρεύεται σε κάποιο σημείο και έτσι δημιουργείται η κύστη.
Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι τα γάγγλια εμφανίζονται πιο συχνά σε γυναίκες ηλικίας 20 έως 40 ετών, ιδιαίτερα σε όσες ασκούν χειρωνακτικά επαγγέλματα ή δραστηριότητες που περιλαμβάνουν συχνές, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως δακτυλογράφηση ή χρήση ηλεκτρονικού ποντικιού. Αν και είναι λιγότερο συχνό στους άνδρες, μπορούν να εμφανιστούν σε άτομα κάθε φύλου και ηλικίας.
Πού εμφανίζεται το γάγγλιο στον καρπό και στο χέρι
Το γάγγλιο μπορεί να αναπτυχθεί σε διάφορα σημεία του χεριού, αλλά και σε άλλες αρθρώσεις του σώματος. Η πιο συνηθισμένη του θέση είναι η ραχιαία επιφάνεια του καρπού, δηλαδή στην πίσω πλευρά. Εκεί παρατηρείται περίπου στο 70% των περιπτώσεων. Στη δεύτερη θέση έρχεται η παλαμιαία πλευρά, όπου η εγγύτητα με ζωτικές δομές όπως η κερκιδική αρτηρία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Επιπλέον, μπορεί να εντοπιστεί και στα δάκτυλα, συνήθως στη ραχιαία πλευρά της τελικής φάλαγγας ή στη βάση των δακτύλων, ειδικά σε άτομα με προϋπάρχουσα οστεοαρθρίτιδα.
Πιο σπάνια, ένα γάγγλιο μπορεί να αναπτυχθεί ενδοστικά, δηλαδή μέσα στα μικρά οστά του καρπού. Σε ακόμη πιο σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να εντοπιστεί μέσα σε ένα νεύρο, οπότε μιλάμε για ενδονευρικό γάγγλιο — μια ιδιαίτερη μορφή με πιο σοβαρές επιπτώσεις. Στο κάτω άκρο, τα γάγγλια είναι λιγότερο συχνά, αλλά μπορεί να εμφανιστούν στη ραχιαία επιφάνεια του ποδιού ή ακόμα και στο γόνατο, όπως για παράδειγμα στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο.
Συμπτώματα που προκαλεί το γάγγλιο καρπού
Τα περισσότερα γάγγλια είναι ασυμπτωματικά, δηλαδή δεν προκαλούν πόνο ή άλλες ενοχλήσεις, και γι’ αυτό και συχνά οι ασθενείς αργούν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Συνήθως, ο ασθενής αντιλαμβάνεται την παρουσία τους λόγω του ορατού εξογκώματος στο δέρμα, το οποίο μπορεί να μεταβάλλεται σε μέγεθος. Όταν όμως αρχίσουν να ασκούν πίεση σε παρακείμενους ιστούς, όπως νεύρα ή τένοντες, τότε μπορεί να προκαλέσουν πόνο, αίσθημα καύσου, μουδιάσματα ή και αδυναμία σε συγκεκριμένες κινήσεις.
Ο πόνος τείνει να είναι ήπιος έως μέτριος και εντείνεται με την κίνηση ή την πίεση της περιοχής. Σε περιπτώσεις ενδονευρικών γαγγλίων μπορεί να εμφανιστούν πιο σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα, όπως παράλυση συγκεκριμένων μυών ή σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα με μούδιασμα στα δάκτυλα. Επίσης, όταν ένα γάγγλιο βρίσκεται κοντά σε οστό, μπορεί να προκαλεί χρόνιο πόνο χωρίς να καθίσταται ιδιαίτερα εμφανές εξωτερικά.
Διάγνωση γαγγλίου στον καρπό – Πώς γίνεται
Η διάγνωση ενός γαγγλίου στον καρπό είναι συνήθως εύκολη και βασίζεται σε μια λεπτομερή κλινική εξέταση από ορθοπαιδικό χειρουργό. Η ψηλάφηση αποκαλύπτει μια μαλακή μάζα που δεν συμφύεται με το δέρμα και συχνά μετακινείται ελαφρώς. Σε περίπτωση που το γάγγλιο δεν είναι εμφανές ή υπάρχει αμφιβολία, μπορεί να ζητηθεί υπερηχογράφημα που δίνει πληροφορίες για το μέγεθος, τη θέση και τη φύση της κύστης.
Σε πιο περίπλοκες ή ύποπτες περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτηθούν και άλλες εξετάσεις, όπως απλές ακτινογραφίες για να αποκλειστεί η ύπαρξη οστεοαρθρίτιδας ή μαγνητική τομογραφία για την ακριβή χαρτογράφηση των ανατομικών σχέσεων με γειτονικούς ιστούς. Η οριστική διάγνωση, εφόσον υπάρξει αφαίρεση της κύστης, επιβεβαιώνεται με ιστολογική εξέταση.
Θεραπεία γαγγλίου χωρίς χειρουργείο
Η αντιμετώπιση του γαγγλίου στον καρπό μπορεί να είναι είτε συντηρητική, είτε χειρουργική, ανάλογα με τα συμπτώματα, το μέγεθος και την επιθυμία του ασθενούς. Σε περιπτώσεις όπου το γάγγλιο είναι μικρό και ασυμπτωματικό, η παρακολούθηση χωρίς την εφαρμογή κάποιου θεραπευτικού σχεδίου αποτελεί απόλυτα αποδεκτή στρατηγική. Σε αρκετούς ασθενείς το γάγγλιο καρπού υποχωρεί μόνο του χωρίς καμία ενέργεια.
Η φυσική αντιμετώπιση του γαγγλίου στον καρπό περιλαμβάνει την ακινητοποίηση του καρπού με κηδεμόνα για μικρό χρονικό διάστημα, τη μείωση της έντονης χρήσης του χεριού και την τροποποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Μια άλλη επιλογή συντηρητικής θεραπείας είναι η παρακέντηση, δηλαδή η αφαίρεση του υγρού με βελόνα υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, με ή χωρίς ταυτόχρονη έγχυση κορτιζόνης. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τα ποσοστά υποτροπής με αυτές τις μεθόδους αγγίζουν το 50%.
Ενδείξεις για χειρουργική αντιμετώπιση του γαγγλίου
Η χειρουργική αφαίρεση του γαγγλίου αποτελεί τη θεραπεία εκλογής σε περιπτώσεις που ο ασθενής βιώνει συνεχή πόνο, λειτουργική δυσκολία, ή έντονη ενόχληση από την εμφάνιση του ογκιδίου. Η επέμβαση στοχεύει στην πλήρη εκτομή της κύστης και του στομίου από το οποίο ξεκινά, ώστε να μειωθεί σημαντικά η πιθανότητα επανεμφάνισης.
Η επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως με τοπική ή περιοχική αναισθησία, είναι σύντομη (διαρκεί περίπου 20 λεπτά) και δεν απαιτεί παραμονή στο νοσοκομείο. Το τραύμα είναι μικρό, η αποκατάσταση γρήγορη και η επιστροφή στην καθημερινότητα σχεδόν άμεση. Η χειρουργική προσέγγιση μπορεί να γίνει είτε με ανοικτή τεχνική είτε με την αρθροσκοπική μέθοδο, ανάλογα με τη θέση του γαγγλίου.
Μετεγχειρητική πορεία και πιθανότητα υποτροπής
Μετά το χειρουργείο, συνήθως εφαρμόζεται ένας ελαφρύς επίδεσμος και ο ασθενής ενθαρρύνεται να κινήσει σταδιακά τον καρπό. Σε κάποιες περιπτώσεις, ιδίως όταν η κύστη ήταν μεγάλη ή επηρέαζε νεύρα/τένοντες, μπορεί να απαιτηθεί φυσικοθεραπεία για την πλήρη αποκατάσταση της κινητικότητας και της μυϊκής ισχύος. Τα ποσοστά υποτροπής μετά από σωστά εκτελεσμένη επέμβαση από εξειδικευμένο ορθοπαιδικό χειρουργό είναι εξαιρετικά χαμηλά.
Γενικά, το γάγγλιο καρπού είναι ένα συχνό, καλοήθες και γενικά ακίνδυνο μόρφωμα, που συνήθως δεν χρειάζεται επείγουσα αντιμετώπιση. Ωστόσο, λόγω της ενόχλησης που μπορεί να προκαλεί τόσο λειτουργικά όσο και αισθητικά, αξίζει να διερευνάται με σοβαρότητα και να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα. Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη θεραπεία, είτε συντηρητική είτε χειρουργική, εξασφαλίζουν εξαιρετικά αποτελέσματα με ελάχιστες επιπλοκές και οριακά μηδαμινό ποσοστό υποτροπής.
Ο Ορθοπαιδικός Χειρουργός Άνω Άκρου Δρ. Παναγιώτης Πάντος αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη πάθηση χειρουργικά όποτε κρίνεται αναγκαίο ή έστω επιθυμητό, με σκοπό την επίτευξη του βέλτιστου θεραπευτικού αποτελέσματος.
